पुस्तक पेढी

 

कॉलेज च्या फी चा प्रश्न सुटला पण पुस्तकांचा प्रश्न होताच. लायब्ररीत जाऊन अभ्यास करणं ठीक होतं, पण घरी अभ्यास करण्यासाठी पुस्तकं हवीच होती. आमच्या विभागात लायन्स क्लबतर्फे गरीब विद्यार्थ्यांसाठी एक बुक बँक चालविली जायची. त्यातून विद्यार्थ्यांना वर्षभर पुस्तकं वापरायला मिळायची. पुस्तकांच्या छापील किमतीच्या ४०% रक्कम लायन्स क्लबकडे जमा करायची. वर्षभरानंतर पुस्तकं परत केल्यानंतर त्या रकमेच्या अर्धी, म्हणजे छापील किमतीच्या २०% रक्कम परत मिळायची. अशा प्रकारे छापील किमतीच्या केवळ २०% रकमेत पुस्तकं वर्षभर वापरायला मिळायची. गरीब आणि होतकरू मुलांना याचा प्रचंड लाभ व्हायचा

हा लाभ घेण्यासाठी लायन्स क्लबचा एक अर्ज छापील भरायचा होता. त्यात आपली संपूर्ण माहिती देऊन मार्कलिस्ट जोडावी लागायची व ओळखीच्या एखाद्या लायनची म्हणजेच लायन्स क्लबच्या सभासदाची सही घ्यावी लागायची, शिफारस घ्यावी लागायची. मला जेव्हा हे कळलं त्यावेळी माझ्याबरोबर असलेल्या इतर विद्यार्थ्यांबरोबर मी माझ्या विभागाच्या जवळच राहणाऱ्या श्रीयुत झवेरी नावाच्या एका सद्गृहस्थाकडे, जे स्वतः लायन होते, माझा फॉर्म घेऊन गेलो. इतर सर्व विद्यार्थ्यांबरोबर त्यांनी माझ्या फॉर्मवर सुद्धा काहीही चौकशी न करता शिफारसीची सही केली. पण सही झाल्या झाल्याच मी त्यांना माझी अडचण सांगितली. मी त्यांना म्हटलं की "सर, ही पुस्तकं घेण्यासाठी लागणारे ४०% पैसेही माझ्याकडे नाहीत. मी ही पुस्तकं कशी घेऊ?" दयाळू झवेरीजींनी माझी मार्कलिस्ट पुन्हा एकदा नीट पाहिली. माझे मार्क पाहून त्यांना बहुतेक बरं वाटलं असावं. कारण त्यानंतर त्यांनी ताबडतोब माझ्या अर्जावर 'फुकट पुस्तकं देण्यात यावीत' असा शेरा मारला. त्यामुळे मला एकही पैसा न भरता अगदी माझं शिक्षण संपेपर्यंत घाटकोपर लायन्स क्लबकडून फुकट पुस्तकं मिळत गेली.

 

फर्स्ट इयर आणि इंटर सायन्सपर्यंत हे ठीक होतं. पण इंजिनिअरिंगचा पदवी अभ्यासक्रम पूर्ण करताना क्रमिक पुस्तकांबरोबरच त्या-त्या विषयातील सखोल ज्ञान प्राप्त करण्यासाठी अवांतर पुस्तक वाचण्याची नितांत गरज असते. माझ्या सुदैवाने फोर्ट येथील ‘एडल्ट एज्युकेशन सोसायटी’ आणि ‘व्हीजेटीआय.’ मधील 'इंजिनिअरिंग डिग्री स्टुडंट्स असोसिएशन' ची बुकबँक आणि 'मेकॅनिकल इंजिनिअरिंग स्टुडंट्स असोसिएशन' ची बुकबँक मला उपयोगी पडली. त्यामुळे इंजिनिअरिंग पर्यंतचं सर्व शिक्षण कोणतंही पुस्तक विकत न घेता पूर्ण झालं.

पण यालाही एक अपवाद होता. इंजिनिअरिंगच्या शेवटच्या वर्षी 'इंजिनिअरिंग डिझाईन' चा चार तासांचा एक कठीण पेपर होता. तो सोडवण्यासाठी 'डिझाईन डेटा बुक' हे पुस्तक पेपर लिहिताना सोबत ठेवण्याची परवानगी होती. या पुस्तकात फक्त डेटा असायचा, प्रश्न सोडवलेले नसायचे. किंबहुना या पुस्तकाशिवाय पेपर सोडवता च येत नाही हे मला  माहीत नव्हतं. त्यामुळे मी ते पुस्तक कधी विकत घेतलंच नव्हतं. परीक्षेच्या दोन-तीन दिवस आधी मला हे कळलं तेव्हा आश्चर्य वाटलं. अशा वेळी काही मित्रच मदतीला आले आणि परीक्षेच्या अगदी एक दिवस आधी आमच्या कॉलेजच्या जवळ असलेल्या माटुंगा बुक डेपोमधून मी ते पुस्तक विकत घेतलं. माझ्या महाविद्यालयीन जीवनात मी विकत घेतलेलं हे पहिलं आणि शेवटचं पुस्तक आजही मी जपून ठेवलं आहे.